Aktualności

Czy metoda Organizowania Społeczności Lokalnej sprawdza się w praktyce?

O badaniach na temat oddziaływania pracy socjalnej metodą środowiskową na społeczności lokalne mówi dr Magdalena Dudkiewicz, eskspertka Instytutu Spraw Publicznych, specjalizująca się w problematyce organizacji pozarządowych.

Niedawno zakończyła się I faza badań na temat oddziaływania pracy socjalnej metodą środowiskową na społeczności lokalne, realizowanych przez Fundację Instytut Spraw Publicznych. Badania zostały przeprowadzone metodą jakościową (case study), przez 8-osobowy zespół badawczy, pod kierownictwem ekspertki ISP, Magdaleny Dudkiewicz, podczas dwóch wyjazdów terenowych.

Do badań wybrano projekty realizowane przez ośmiu pracowników Ośrodków Pomocy Społecznej (OPS), biorących udział w cyklu szkoleń przeprowadzonym przez Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL, w ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej”. Celem projektu jest przeszkolenie pracowników socjalnych, aby mogli wykonywać nowe role zawodowe: animatora, mediatora (budowniczego sieci społecznych) oraz lokalnego polityka społecznego, które składają się na specjalizację Organizatora Społeczności Lokalnej (OSL).

Badania pokazały przede wszystkim całą złożoność procesu wdrażania modelu pracy środowiskowej  przez Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL i ISP. – Można powiedzieć, że są to badania „towarzyszące”. Nie mają być w żadnym razie oceną ani ewaluacją. Staramy się za ich pomocą opisać metodologię realizowania badanych projektów. – mówi Magdalena Dudkiewicz. – Badania powinny ilustrować zróżnicowanie i wielość mechanizmów, zarówno merytorycznych, jak instytucjonalnych, które mają wpływ na skuteczność metody Organizowania Społeczności Lokalnej. Chcemy na ich podstawie wyciągnąć wnioski, które pozowolą sformułować rekomendacje dotyczące ewentualnych jej modyfikacji.

Badania wykazały, że sukces Organizatorów Społeczności Lokalnej zależy od wielu czynników i mechanizmów. – Kluczowe jest tutaj wsparcie instytucji pomocy społecznej, której są pracownikami. Część OPS-ów daje im przyzwolenie na działanie, ale pozostaje bierna i nie angażuje się w cały proces. Niektóre instytucje oraz ich pracownicy udzielają im ogromnego wsparcia. Ale zdarzają się też sytuacje, że OPS-y wręcz utrudniają im pracę. Wtedy jest mało prawdopodobne, że metoda się przyjmie i będzie mieć swoją kontynuację. – zauważa Magdalena Dudkiewicz. – Już z wcześniejszych badań ISP wynika, że pracownicy socjalni potrzebują dużo więcej wsparcia instytucjonalnego niż otrzymują, m.in. dlatego, że wizerunek ich działalności w społeczności jest raczej negatywny i nie cieszą się zaufaniem. Co więcej – większości ludzi wydaje się, że pomoc społeczna sprowadza się jedynie do przyznawania zasiłków. Na pewno warto to zmieniać. – dodaje.

Ze względu na to, że jednym z głównych celów projektu jest tworzenie sieci wsparcia, wykraczających poza mury Ośrodków Pomocy Społecznej, dla osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem, bardzo istotne jest również całe otoczenie instytucjonalne oraz środowisko władzy w danej społeczności. Należy pamiętać o dużym zróżnicowaniu realiów w małych i dużych ośrodkach miejskich oraz na wsiach. – Wyniki pokazują, że część pracowników ma duże problemy z wyjściem do społeczności lokalnej, a niektórzy wspaniale sobie radzą i osiągają sukcesy na polu aktywizacji mieszkańców, otoczenia społecznego i instytucjonalnego. Przewiduję, że więcej pokażą wywiady zrealizowane w II fazie badań, do której z ośmiu projektów badanych w I fazie mogliśmy wybrać jedynie cztery, ale za to ich losy będą przez badaczy śledzone przez dwa lata. – ocenia Magdalena Dudkiewicz. Do końca 2012 roku pojawi się bezpłatna publikacja na temat wyników badań.

Celem głównym projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej“ (Standardy w Pomocy“ jest podniesienie profesjonalizmu i zwiększenie skuteczności instytucji pomocy i integracji społecznej w rozwiązywaniu problemu wykluczenia społecznego. Projekt zainicjowany przez Departament Pomocy i Integracji Społecznej w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej realizowany jest przez partnerstwo publiczno-społeczne.

Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL oraz Instytut Spraw Publicznych realizują wspólnie zadanie, którego celem jest wypracowanie innowacyjnego standardu środowiskowej pracy socjalnej/organizowania społeczności lokalnej.

W celu realizacji zadania, CAL oraz ISP utworzyły Laboratorium Innowacji Społecznej – stały zespół ekspertów i badaczy, skupiający osoby łączące wiedzę teoretyczną i praktyczną. Działalność LIS skupiona jest na opracowaniu standardu środowiskowej pracy socjalnej/organizowania społeczności lokalnej oraz standaryzacji środowiskowej pracy socjalnej jako kwalifikowanej usługi społecznej.

Ramowy model organizowania społeczności lokalnej (model OSL), jest koncepcją środowiskowej pracy socjalnej przygotowaną przez CAL i ISP z wykorzystaniem dostępnej literatury przedmiotu oraz doświadczeń obu organizacji, a zwłaszcza doświadczeń pracy środowiskowej metodą CAL z wybranymi instytucjami publicznymi, w tym ośrodkami pomocy społecznej.

Organizowanie społeczności lokalnej opiera się na założeniach, że efektywne wspomaganie oraz pełna integracja ze społeczeństwem osób i rodzin, szczególnie ze środowisk i obszarów marginalizowanych, nie jest możliwa bez odpowiedniego przetwarzania ich środowiska życia, w tym społeczności lokalnej, w której toczy się ich życie. Tylko bowiem aktywne i prężne społeczności stwarzają szansę na samorealizację dla osób i grup w nim funkcjonujących. Podejmowane w ramach OSL działania mają na celu wyrównywanie szans przez wspieranie w rozwoju tych osób, rodzin, środowisk i grup, które znajdują się w najtrudniejszym położeniu oraz przywróceniu najsłabszym ogniwom wspólnot lokalnych poczucia podmiotowości, kontrolowania własnego życia i sprawstwa (empowerment).

Zachęcamy do zapoznania się z Ramowym modelem środowiskowej pracy socjalnej/organizowania społeczności lokalnej

Anna Warwas

Projekt „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.