Model organizowania społeczności lokalnej wypływa na szerokie wody

Ponad cztery lata realizacji projektu, przygotowany model pracy ze społecznością lokalną, setki godzin szkoleń, doradztwa i wdrażania działań w kilkudziesięciu ośrodkach pomocy społecznej

A co najważniejsze – praktyczna wiedza zdobyta przez ponad trzy tysiące pracowników socjalnych z proponowanymi rozwiązaniami w zakresie aktywizowania społeczności lokalnych. To wszystko ma zapoczątkować zmiany w podejściu do pracy ze środowiskami trudnymi, zaniedbanymi.  O tym jak doszło do wypracowania i przygotowania propozycji zmian oraz co o tym myślą pracownicy socjalni pisze Agnieszka Deja w projekcie „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” (zad. 3) odpowiedzialna za ewaluację.

W ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” został opracowany Model organizowania społeczności lokalnej (Model OSL), opisujący proces pracy ze społecznością lokalną, jej diagnozowania, pobudzania do aktywności, budowania partnerstw i kształtowania lokalnej polityki społecznej ukierunkowanej na rozwój społeczności lokalnych. Prace nad Modelem OSL prowadzone były przez Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL oraz Instytut Spraw Publicznych pod auspicjami wspólnego grona ekspertów skupionych w ramach Laboratorium Innowacji Społecznej.

Model organizowania społeczności lokalnej opiera się na podstawowych przesłankach pracy środowiskowej – bazowanie na potencjałach i siłach społecznych w kierunku samoorganizacji i samopomocy osób i grup (wyzwolenie wiary w ludziach, uruchomienie energii w środowiskach trudnych i wieloproblemowych, branie odpowiedzialności za swoje życie i najbliższe otoczenie). Praca ze społecznością lokalną opiera się na pobudzeniu i wzmocnieniu relacji między ludźmi, nabraniu zaufania, że od nich samych zależy ich los oraz zakłada zmianę zarówno ich sytuacji osobistej, jak również wspólnoty, w której toczy się ich życie. Organizowanie społeczności lokalnej należy traktować, jako długofalowy proces upodmiotowienia ludzi, tworzenia sieci współpracy i lokalnych struktur, które na stałe będą wspierać rozwój tej społeczności. Proces ten jest uruchamiany przez pracownika socjalnego – organizatora społeczności lokalnej, który wspiera go do momentu utworzenia struktur, które przejmą funkcję animacyjną i zapewnią samostanowienie społeczności w myśl zasady „od pomocy – do samopomocy”.

Model OSL wypracowany w ramach projektu był pilotażowo wdrażany w 52 ośrodkach pomocy społecznej przez 82 pracowników socjalnych, którzy przez blisko 1,5 roku wspierani byli przez specjalistów Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL. Po zakończeniu pilotażu dokonano rewizji i uzupełnień Modelu, a następnie przystąpiono do jego upowszechniania.

W fazie upowszechniania (listopad 2012 – kwiecień 2014) odbyły się 122 szkolenia dla łącznej liczby 3014 pracowników socjalnych (pracowników kluczowych) z 869 instytucji pomocy integracji społecznej z całej Polski. Najliczniej reprezentowane były ośrodki pomocy społecznej (791 instytucji), następnie powiatowe centra pomocy rodzinie (47 instytucji) oraz z innych instytucji pomocy i integracji społecznej (m.in. ROPS, domy pomocy społecznej, organizacja pozarządowa, środowiskowy dom samopomocy).

Spośród wszystkich uczestników zdecydowana większość, bo 2542 osoby (84% uczestników) oceniły wzrost swojej wiedzy w zakresie Modelu OSL na poziomie wysokim i bardzo wysokim.

Ponad 55% wypowiedzi dot. tego co było najcenniejsze w szkoleniu odnosiło się do wiedzy i informacji nt. organizowania społeczności lokalnej – do teorii i założeń Modelu OSL, narzędzi, jak i praktycznego wykorzystania tych rozwiązań w pracy ze społecznościami. Bez mała wszyscy uczestnicy szkoleń (96,5% osób) oceniło poziom merytoryczny szkoleń na poziomie bardzo dobrym bądź dobrym. Praca i przygotowanie trenerów także zostały ocenione bardzo wysoko (98% odpowiedzi).

Za wdrażaniem metody organizowania społeczności lokalnej przez instytucje pomocy i integracji społecznej opowiedziało się 94% uczestników wskazując przy tym, że najodpowiedniejszymi instytucjami byłyby ośrodki pomocy społecznej. To one dysponują specjalistami, wiedzą nt. społeczności lokalnej, jej problemów oraz kontaktami z innymi lokalnymi podmiotami.

Blisko połowa uczestników szkoleń wyraziła swoje zainteresowanie pracą w charakterze organizatora społeczności lokalnej. Jako główne motywacje wskazywano chęć pracy z ludźmi, predyspozycje oraz poczucie satysfakcji ze skuteczności tej metody. Jedna trzecia pracowników socjalnych odpowiedziała, że nie wie czy chciałaby pracować tą metodą. Część osób, która nie jest zainteresowana wdrażaniem Modelu OSL i pracą ze społecznością wskazywała, że nie posiada odpowiednich predyspozycji, woli pracować z indywidualnymi osobami, bądź nie ma na to czasu. Nieliczne osoby odpowiedziały, że przechodzą niebawem na emeryturę i nie podejmą się nowych zadań.

Trzy czwarte uczestników wyraziło zainteresowanie dalszym dokształcaniem się, szkoleniem nt. pracy ze społecznością lokalną.

Z całości fazy upowszechniania wyłania się obraz środowiska pracowników socjalnych oczekującego na zmianę systemu pomocy społecznej – na większą otwartość i kontakt z ludźmi, na pracę w społeczności, odejście od biurokratycznych procedur na rzecz planowania i wdrażania zmiany społecznej.

Można wręcz posunąć się do stwierdzenia, że środowisko pracowników socjalnych w większości czeka na zmianę, że odpowiednio wsparte i przygotowane będzie gotowe do podjęcia nowej funkcji – organizatora społeczności lokalnej.

W kontekście perspektywy systemowego wdrażania jest to istotna informacja wskazująca na otwartość i zainteresowanie pracą ze społecznością wśród pracowników socjalnych i umiejscowienie tego typu działalności w systemie pomocy społecznej.

Dodatkowo w ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” przygotowywane są rekomendacje zmian w systemie pomocy społecznej (zmiany ustawowe oraz projekt rozporządzenia odnoszącego się do organizowania społeczności lokalnej). Wszystkie propozycje i projekty zostaną przekazane do akceptacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, co powinno mieć przełożenie na wprowadzenie wypracowanych i przetestowanych rozwiązań do systemu prawnego.

Szkolenia były realizowane w ramach projektu “Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Więcej informacji o projekcie znajdziecie na stronie www.ors.org.pl