Aktualności

W drodze o nowe oblicze pomocy społecznej

Konferencja „Aktywna Wspólnota – o nowe oblicze pomocy społecznej”, która zakończyła w zeszłym tygodniu była podsumowaniem czteroletniego projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej”

Podczas konferencji dyskutowano również o kierunkach rozwoju pomocy społecznej w perspektywie krajowej, regionalnej i lokalnej.

Przedstawicielka Instytutu Spraw Publicznych Agnieszka Łada mówiła o tym, że  aktywna wspólnota, będąca rezultatem pracy społecznościowej może być wspólnym mianownikiem, dla tych którzy oferują wsparcie oraz dla osób, które potrzebują tego wsparcia.

O tym jak budować aktywną wspólnotę, zastanawiali się w ramach projektu badacze i praktycy, wypracowując rozwiązania, które w założeniu mają przywrócić osobom wykluczonym poczucie przynależności do społeczności i odkryć potencjał.

Krzysztof Leśniewski, Naczelnik Wydziału Realizacji Projektów Pomocy Społecznej z Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w swoim wystąpieniu zaakcentował, że już od dłuższego czasu dostrzega się, że wsparcie kierowane do osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym nie jest efektywne. Pomoc społeczna wciąż jest postrzegana jako instytucja transferująca niewielkie środki pieniężne, bez oferowania na szeroką skalę takiej usługi jaką jest praca socjalna. Zaobserwowano negatywne skutki łączenia w zakresie obowiązków pracowników socjalnych pracy administracyjnej (związanej z świadczeniami pieniężnymi) z pracą środowiskową. Wnioski poprojektowe wyraźnie wskazują potrzebę rozłączenia tych dwóch świadczeń. Być może już niedługo pracownik socjalny będzie mógł koncentrować się tylko na pracy socjalnej, a właśnie takie rozwiązania były testowane w ramach pilotażu. W związku z tym rezultaty projektu mają ogromną szansę wpłynąć na kształt pomocy społecznej w Polsce. Trwające upowszechnianie Modelu organizowania społeczności lokalnej (OSL) wypracowanego w ramach projektu ma przekonać pracowników pomocy społecznej, decydentów, władze lokalne o tym jakie korzyści wynikają z pracy tą metodą, a tym samym włączenia OSL do stałych usług oferowanych przez samorządy lokalne.

Z kolei Jerzy Gierlacki, przedstawiciel Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej podkreślił, że nie uda się skutecznie rozwiązywać problemów społecznych jeśli nie zbudujemy dobrego modelu nie tylko pomocy społecznej, ale i skutecznej polityki społecznej. Aktywizacja wspólnoty rozumiana jako inżynieria społeczna czy aktywizacja rozumiana jako wspieranie ludzi, wspólnot tworzonych przez ludzi w celu uwalnianie źródeł ekspresji? Czy inżynieryjne podejście nie prowadzi do pogłębienia roszczeniowości i bierności? Jak wynika z dotychczasowych praktyk dla modelu polskiej pomocy społecznej charakterystyczne jest podejście hierarchiczne, co raczej wzmacnia postawę roszczeniową i pasywną osób korzystających z pomocy. Powinniśmy się zastanowić czy naszymi działaniami nie umacniamy właśnie takich postaw? W jakim stopniu pomoc społeczna jest uspołeczniona i otwarta na sektor społeczny, czy nie jest odizolowana od innych podmiotów społecznych? Bez poprawy wskaźników kapitału społecznego sam rozwój gospodarczy nie zapewni nam dobrostanu. Jeśli pracownicy socjalni mają wyzwalać moc, to bez uwolnienia ich od procedur administracyjnych, bez ich wzmocnienia, z założeń projektowych niewiele w praktyce pozostanie. Tworzenie sieciowych struktur w nowym modelu polityki społecznej powinno pomóc znaleźć miejsce wszystkim użytkownikom. Inwestowanie w nowe rozwiązanie socjalne ma dać nowe możliwości rozwoju. Należy tworzyć nowy model polityki społecznej, w którym wszyscy widzą swój interes, model z  którego nikogo nie będziemy wykluczać. To się nazywa projektowaniem i realizowaniem zmiany.

Wystąpienie przedstawiciela Rady Pomocy Społecznej przy MPiPS, Macieja Żywno, wojewody podlaskiego, było nawiązaniem do praktycznej strony pracy środowiskowej. Negatywna opinia na temat funkcjonowania instytucji pomocy społecznej jest bardzo powszechna. Sprzyja temu podejście, w którym preferuje się przede wszystkim system nadzoru i kontroli, szukanie winnych zdarzenia, a nie rozwiązywanie problemu. Na przykładzie pracy na osiedlu, gdzie przewodziła grupa skinheadów, gdzie zjawisko rasizmu i ksenofobii wobec „obcych” było zjawiskiem powszechnym Maciej Żywno opowiedział o tworzeniu partnerstwa. Potrafiło ono tak się zorganizować, że udało się zmienić klimat społeczny panujący na osiedlu. Najtrudniejsza była praca ze społecznością i przekonanie, że najlepsza policja na świecie nie będzie skuteczna, jeśli nie będzie dobrze zorganizowana społeczność lokalna. Dobrze zorganizowana społeczność poradzi sobie z wieloma problemami również. Wspólnie pracowano w oparciu o potencjał osiedla, który zdiagnozowano. Udało się, a jednym z kluczowych inicjatorów tej pracy był ośrodek pomocy społecznej i zespół pracowników socjalnych.

Marek Rymsza z Instytutu Spraw Publicznych opowiedział o rozwoju OSL od idei do praktyki oraz o więziotwórczej roli polityki społecznej.  Co sprzyja takiej polityce społecznej? Odpowiedzią np. są programy włączające, między innymi projekt „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej”. Współczesna polityka społeczna – zawdzięcza pracy socjalnej  pojęcie empowermentu. Empowerment to jest to, co na początku zaszczepili w swojej pracy pracownicy socjalni. Dzięki ich pracy przenosi się to coraz wyżej, wchodzi w bardzie ustrukturyzowane programy oraz polityki lokalne. Model OSL może sprawić, że gmina staje się prawdziwą wspólnotą, a jednocześnie OSL nie jest jedyną alternatywą dla innych działań aktywizujących, każda inna forma pracy również może mieć miejsce.

Cezary Miżejewski w swoim wystąpieniu zastanawiał się nad tym jak krajową politykę połączyć z polityką europejską. Obecnie wiele zawdzięczamy temu co dzieje się w polityce europejskiej. Mocny impuls dała Strategia 2020. Czy Polska tę szansę wykorzysta? Dobrze, że pojawiają się strategie  wieloletnie, długofalowe programy rozwoju. W polityce społecznej ważna jest ciągłość i kontynuacja. Musimy znaleźć swój własny pomysł na politykę społeczną. Ten pomysł już został przetworzony na dwa programy  krajowe: Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020 i Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej. Niezbędne jest przeformułowanie myślenia o pomocy społecznej, zmiana jej wizerunku. Musimy wprowadzić zapisy na temat różnych instrumentów na prowadzenie pracy środowiskowej. Podejście środowiskowe jest bardzo wyraźnie skojarzone z działaniami ekonomii społecznej. Trzeba uruchomić szereg dokumentów prawnych, w których chodzi o wspólne opracowanie programów na rzecz rozwoju społeczności lokalnych. Jeśli nie znajdziemy sposobu na to, że ludzie identyfikują się z tym co robią, to nadal będziemy mieli nieskuteczne programy aktywizacyjne. Koncepcja społecznie odpowiedzialnego terytorium jest związana ze współdziałaniami władz i podmiotów ekonomii społecznej, w tym organizacji trzeciego sektora. Organizacje powinny być jednym z elementów polityki lokalnej. Usługi społeczne to impuls na tworzenie miejsc pracy w środowiskach lokalnych. To nie tylko usługi dla obywateli, ale nowe miejsca pracy dla mieszkańców i naszych społeczności. Jeśli gminy nie zorganizują do współpracy społeczności, władz i obywateli, to nic z tego nie będzie. Społeczności pragną takich zmian. Jest szansa, aby to wykorzystać, jednak brakuje nam wyraźniejszego głosu społeczności lokalnych, organizacji pozarządowych, środowiska pracowników socjalnych. Nowy okres programowania to szczególny moment. Nie wiemy czy za 7 lat taki moment się powtórzy.

W konferencji wzięli udział przedstawiciele podmiotów zaangażowanych w realizację projektu: Centrum Wspierania Aktywności lokalnej CAL, Instytutu Spraw Publicznych, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, a także Regionalnych Ośrodków Pomocy Społecznej, kadra kierownicza instytucji pomocy i integracji społecznej.

Konferencja „Aktywna Wspólnota – o nowe oblicze pomocy społecznej” była realizowana w ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.